Verslag uit Ndala 2019 no 3 19-10-2019

Beste familie en vrienden,

Er is alweer een week voorbij en heb even tijd om aan het verslag te beginnen van deze week. De begeleiding is niet zo mooi. Ik logeer in een huis naast het kerkhof. Er is blijkbaar een begrafenis. Maar dat is het leven en dat is hier nog duidelijker dan in Nederland. Ik was vorige week zondag op tijd klaar met het verslag. Ik heb toen nog de fiets gepakt en ik ben naar Lutende gefietst. Dat is een gehucht hier dichtbij. In het verleden was dit een van de weinig plaatsen, waar water te vinden was. Omdat het dit jaar ook niet veel geregend heeft, was ik nieuwsgierig. Het was duidelijk, ook dit jaar zijn de bronnen bijna opgedroogd. Er staat nog een beetje water om voor het vee te gebruiken. De tuin van de missie is er allang verdwenen. Gelukkig hebben ze in de jaren 90 goed water gevonden in Ulimakafu aan de westkant van Ndala. Zonder de putten, die er sinds de jaren 90 zijn gegraven, zou het leven er hier weer moeilijk uitzien. Daar is nu genoeg water van goede kwaliteit. Het is schoon en zonder zout. Bij Lutende zit veel zout in het water. Het beeld van 1975 , toen de koeien dood gingen van de dorst, dat zie je nu niet. Van Lutende ben ik verder naar het noordwesten gefietst. Ook verder op bij Kampala (niet die in Oeganda) was een bron helemaal opgedroogd. Toch zijn ze daar druk aan het bouwen. Ik hoorde dat het Nzega district, waar Ndala toebehoort, is opgesplitst in twee delen, nl de stad en het platteland. In Kampala komen nu kantoren en huizen voor het bestuur van Nzega rural area. Ze weten, dat de pijplijn vanaf het Victoriameer in aanbouw is. Men is dus niet bang voor een watertekort. Het bos is er nog dor en droog. Er is nog niet veel interessants te zien.

Zondag avond had ik een uitnodiging van een verpleegkundige om bij hem te komen. Dit is Joshua Ntandu. Hij is vorige jaar getrouwd en heeft nu een voormalig dokterswoning gehuurd. Hij had pech. Hij was naast het huis een cafe/ restaurant begonnen en had twee man personeel. Deze waren geen van beiden komen opdagen. Dus hij, zijn vrouw en zus moesten zelf voor de gasten zorgen. Dus af en toe moest hij in actie komen. Hij was gelukkig in staat om de huur en de salarissen te betalen. Hij mocht dus niet klagen als beginnende ondernemer. Hij had de tv aan staan en we konden de wedstrijd Nederland Wit -Rusland bekijken. Hij heeft vakantie en gaat ook elke dag om 17.00 uur volleyballen. Ik heb deze week twee keer een halfuur mee kunnen spelen op het eind.

Later op de avond kwam een voormalige arts van Ndala , George Mgalega, ook binnen vallen om mij te begroeten. Hij is nu districts medical officer in Nzega. Hij had gehoord, dat ik daar binnen op bezoek was. Voor degenen, die hem kennen vertelde hij, dat het met zijn vrouw ook goed ging. Ze was bijna klaar als dermatoloog. De rest van het verhaal moet ik nog horen. Vanwege het nieuw op te richten subdistrict, moet hij nu ook regelmatig hier in Kampala zijn. Dus hij komt regelmatig in Ndala terug.

Maandag 14 oktober was het Nyerere dag, d.w.z. de herdenkingsdag, dat hij is overleden. Dat was een bankholiday, maar niemand had dat aan mij verteld. Dus ik stond om 8.00 klaar voor de ochtend bespreking. Ik ben daarna naar de kinderafdeling gegaan en ben visite gaan lopen en ik ben tot ’s middags 16.00 uur bezig geweest. Ik heb twee lumbaalpuncties gedaan. Gelukkig had geen van beiden een hersenvliesontsteking. Ik heb bij twee kinderen een longfoto laten maken op verdenking van tuberculose. Bij beide kinderen is dit bevestigd.

Maandagmorgen is Maria Mathias weer bij me komen werken na het overlijden van haar man. Ze heeft twee weken gerouwd en nu is iedereen weer vertrokken. We zijn het eens geworden over de vergoeding. Ze is blij, dat ze extra inkomen heeft. Ze werkt tot 14.00 uur bij mij en daarna werkt ze bij een Indiër, die bij het waterproject werkt.

Na het werk ben ik naar de markt gegaan om boodschappen te doen, want Maria was druk. Zo kan ik ook zien wat er op dit moment te krijgen is. Welke groentes er verkocht worden. Ik zag een soort komkommers en die zijn veel lekkerder dan die bij ons. Die eet je ook als salade. Als fruit zijn er nu alleen maar bananen, wat groene sinaasappelen en de Mango’s beginnen te komen, maar zijn nog niet rijp. Verder heb ik een wilde vrucht gekocht een mtonga fruit (strychnos spinosa). Dit zijn vruchten zo groot als een sinaasappel maar met een harde schil als een kalebas. Binnen in zit vruchtvlees met grote pitten. Het is voor de smaak. Je eet alleen een beetje sap, maar de smaak is goed. De bomen zie je langs de weg staan.

Van de Markt ben ik naar Sympherose Crispin gegaan om haar te begroeten. Ze is van mijn leeftijd en was tot haar pensioen verpleegkundige. Bij haar was ook juist een andere verpleegkundige op bezoek, Mariamu. Dat was even bijpraten en ook goed om wat negatieve dingen over het ziekenhuis te horen. Met name de discipline ven het personeel kan beter. Er worden te vaak dingen vergeten.

Tot slot van de dag voordat het donker werd ben ik nog even naar het sportveld gefietst. Daar werd gevolleybald en er was een speler te weinig. Ik kon een half uur meespelen. De jongens waren goed. Ze spelen bijna elke dag volleybal. Ze speelden veel beter dan ik op de gymclub gewend ben.

Ik heb vorige week nog vergeten te vertellen, dat we nu alweer twee weken geleden een aardbeving hadden. Gelukkig was het maar een lichte en was het alweer voorbij voor ik realiseerde wat er aan de hand was. Ik ben op internet gaan kijken, want ik had in Nederland al zoiets vernomen. In september is er in Bukoba, Noordwest Tanzania, ook een aardbeving geweest. Daarbij waren er 19 doden gevallen.

Op de kinderenafdeling worden de meeste kinderen nog met diarree en overgeven opgenomen. Maar ik zie toch ook dingen, dingen die ik als huisarts eigenlijk nooit zag. Zoals een kind van acht jaar met een gedecompenseerd hart door bloedarmoede en een urineweginfectie. Toen ik dit geconstateerd had en ik de urineweginfectie behandelde ging het snel goed en kon ze na een paar dagen naar huis. Helaas lukte het niet om een kind van 8 maand met enorm gewichtsverlies door diarree in leven te houden. Ondanks de WHO voeding voor ondervoeding leekt het eerst goed te gaan, maar het kind kreeg ook nog malaria en overleed de volgende dag plotseling.

Om het programma voor ondervoeding geïmplementeerd te krijgen had ik zelf al een keer de melkpoeder, zonnebloemolie en suiker gekocht en gezorgd , dat het op de afdeling gemaakt wordt. Om de melkpoeder aan te vullen ben ik met de verpleegkundige naar het kantoor gegaan en de directrice gaf geld om een blik volle melkpoeder te kopen. Dat was een klein succes. Die weg is er nu. Ik heb de verpleegkundigen de opdracht gegeven om toch F75 aan te maken ook al hebben we nog niet de elektrolyten, die er ook in horen. De kinderen krijgen zo in ieder geval al extra calorieën en eiwitten. De logistiek is er nu. Nu zorgen, dat het door blijft lopen zolang ik hier ben.  Een ander kind van twee jaar, met ondervoeding en achterstand ging beter, De behandeling voor Tuberculose sloeg aan en hij is naar huis gegaan.

Dinsdag probeerde ik nog te skypen met het thuisfront , maar dat lukt niet erg. De verbinding was slecht.

Woensdag was ik alleen op de kinderafdeling. Zr. Christina moest andere dingen regelen. Ik had m.n. zorgen over een kind op de ICU (intensief care unit) Dit is een kamer naast het kantoor van de verpleegkundigen. Een kind was overdag bijna twee keer overleden, maar het lukte om het toch weer in een betere conditie te krijgen. Daarom ging ik ’s avonds om 19.00 uur toch nog weer even naar de afdeling om te kijken. Toen ik er aan kwam, kwam er al een verpleegkundige aan lopen, dat ik snel moest komen. Op de afdeling kon ik de dood van een kind vaststellen, waarvan ik het overdag niet van verwacht had. Toen ik van dat kind de dood had vastgesteld, hoorde ik van de verpleegkundige, dat er zojuist twee andere kinderen waren overleden. Dat was frustrerend. Ook voor de verpleging. In een uur tijd, drie doden op de afdeling. De conclusie is, dat het met de middelen, die ze hier hebben toch heel moeilijk is om de vochtbalans goed te regelen. We kunnen de hoeveelheid vocht toediening regelen, maar weten niets over de chemische veranderingen bij de patiëntjes. Zojuist kwam Maria even binnen en vertelde, dat haar buurman gisteren was overleden. Dat was dus de begrafenis, waar ik in het begin van dit verslag gisteren overschreef. De man van 70 jaar was binnen een dag aan diarree een overgeven overleden. Hij was ervoor gezond geweest.

Na het werk was ik om 17.00 uur naar het dorp gegaan om een bekende te begroeten. Hij heeft een cafeetje. Hij was er niet, maar de zoon, die zojuist de opleiding voor clinical officer heeft afgerond en hier meeloopt om ervaring op te doen, stond in de zaak. Ik heb een soda( frisdrank) besteld en ben gaan zitten. Toen bleek, dat ze de zaak ernaast ook gekocht hadden en een soort restaurant hadden. Zijn moeder kwam eraan en kwam vol belangstelling vragen hoe het ging. Zijzelf maakten het goed. Even later kwam de eigenaar er ook aan met een paar vrienden. Ik kreeg nog een frisdrank cadeau. Het was leuk om te zien, dat de zaken goed gaan. Ze zitten op het meest centrale punt van het dorp, juist naast de hoofdkruising van de wegen. De hoofdweg door het dorp en de weg naar het ziekenhuis en kerk en aan de andere kant de markt en hoofd winkelstraat. Terwijl ik daar zat was het alsof ik in een grote stad op een terras zat. Er was muziek en overal mensen en verkeer. Ndala groeit hard. Er wordt overal gebouwd, misschien wel honderd huizen. Na de familie begroet te hebben, ben ik na een uur opgestapt en nog even rond gaan fietsen. Ik nam een zijweg, die ik nog niet kende. Deze leidde naar het naburige gehucht Ulimakafu, dat ik wel kende aan de hoofdweg. Deze weg ging naar de westkant van de plaats. Hier hadden mensen ook diverse putten gebouwd. Daar was dus water genoeg. Toen ik verder fietste riep een man iets naar man en ik stopte. Hij zei “ken je me niet” Hij was ene Said Shabani en had daar in de jaren negentig met hulp van de missie de eerste put in Ulimakafu gegraven. Ik heb daar een aantal jaren geleden nog een foto van gemaakt. Het ging hem goed. Hij was daar een nieuw huis aan het bouwen en ook een nieuwe put. Het stond daar vol jonge mangobomen, met veel vruchten. Er waren diverse plekken, waar mensen tuinen hadden met groenten. Ze kunnen de planten genoeg water geven. Dat was dus leuk om te zien. Dat die eerste put in 1995 gegraven is, heeft het leven in Ndala veranderd. Daardoor is het dorp kunnen gaan groeien, want er is water. Twintig liter kost nu 200 shilling, zeg maar 10 cent. Veel gezinnen kopen elke dag 100 liter. Het water is ook wel eens dubbel zo duur geweest.

Donderdag morgen heb ik bij het morningreport naar voren gebracht, dat ik al een paar maal had gemerkt , dat mijn aanvragen om bilirubine te bepalen bij geelzucht niet gehonoreerd werden. Dit bleek out of stock te zijn. Dat wordt dan geaccepteerd. Men is nog steeds gewend dat er dingen niet zijn, die er wel moeten zijn. Dit was dan weer een signaal voor het bestuur om er achteraan te gaan.

Donderdagmiddag werd er weer een kind met ernstige brandwonden opgenomen, Het kind had hete pap over zich heen gekregen en had de buik en de bovenbenen verbrand. Tweedegraads, maar een groot oppervlak . We hebben het drie dagen kunnen verzorgen, gisterenmiddag is ze overleden. Meer dan 20 % van het lichaamsoppervlak was verbrand. Ik was woensdag al bezorg, dat het niet zou gaan lukken om het in leven te houden. Daar heb je een echte intensive care voor nodig.

Donderdag middag vroeg zuster Florida mijn hulp om een aanvraag voor een sponsoring van een opleiding op te stellen. Dat is blijkbaar toch moeilijk voor haar. Zowel het Engels als wat moet er precies in de aanvraag staan.

Om 16.30 uur kreeg ik het hoofd van het laboratorium Datus Mtalindwa op bezoek. Hij is hier nu vier jaar. Ik was benieuwd naar zijn visie op het ziekenhuis. Hij wil graag de kennis, die hij heeft benutten, Hij zou graag zien, dat er ook de mogelijkheid voor culture en sensitivity bepalingen mogelijk wordt. Ik heb daar zo mijn twijfels over. Ik denk niet dat daarmee, de mortalityrate van het ziekenhuis veel zal zakken. Veel andere dingen moeten nog strakker worden georganiseerd om de service te verbeteren. De diagnostiek kan nog enorm verbeterd worden met de middelen, die er nu zijn.

Tot slot ben ik nog weer gaan volleyballen.

Ik heb deze week ook weer twee mobieltjes kunnen uitdelen. Maria Mathias was er heel blij mee. Ze kon niet kiezen. Daarom vroeg ze of ze allebei mee naar huis mocht nemen en met haar dochters mocht overleggen. Zij koos voor een Samsung. Haar dochter Imaculata vroeg of ze de andere mocht hebben. Dat was een toestel van KPN. Ze was er heel blij mee.

Vrijdag was een bewolkte dag. En op het eind van de middag kregen we zelfs een Nederlandse bui. Ik was gelukkig juist thuis. Het was geen stortbui, maar alles werd toch nat en daardoor is het minder stoffig.

Vrijdag werd er een jongen met malaria opgenomen. Hij had ook ernstige bloedarmoede door de malaria en had een bloedtransfusie nodig. Hij was comateus. Meestal worden ze na een paar uur al beter. Maar deze was gisteren pas weer aanspreekbaar. Op het eind van de middag werd er een jongen opgenomen, die uit de boom was gevallen. Hij had een miltruptuur. Dit zijn ongelukken, die hier regelmatig voor komen. Veel jongens klimmen in de bomen om mango’s te plukken.

Vrijdag middag vroeg zuster Florida weer mijn hulp. Ongeveer de helft van de regenwater tanks moet nog gerenoveerd worden Ze had een berekening van de aannemer gekregen. Maar er was vergeten om te berekenen hoeveel er nog van de dakgoten gerepareerd moet worden. Ze deelt dit graag met mij, zodat ik straks in Nederland kan vertellen, dat het geld goed gebruikt wordt. Dit geld komt van een gulle gever in Nederland. Er is voor de tanks nog €7200 nodig. Maar €5000, staat al op de bankrekening van het ziekenhuis. De rest is te overzien. Het is nu wachten op de regen dan is de aannemer van plan weer verder te gaan.

Gisteren , zaterdag 19 oktober, ben ik weer begonnen om mijn conditie op peil te houden. Om precies 8.00 uur stond Stephano Fema voor de deur en we besloten om naar Tongi te fietsen, omdat daar ook bronnen zijn. Ik was er al eens geweest, maar ben toch akkoord gegaan. Voor Tongi is het gehucht Kaselia en daar zijn bronnen. De plassen zijn niet zo groot als bij Budushi. Maar er was wel water, Er werd zelfs geïrrigeerd om groenten van water te voorzien. We hebben in Tongi gekeken of Father Momella misschien thuis was. Maar hij was er niet. Toen hebben we in het centrum thee gedronken en Chapati’s gegeten (droge pannenkoeken) Na een uur fietsen in de warmte is dat toch lekker. Het was een goede training. We hebben enkele vogels gezien, zoals een ibis, zilverreiger en een hamerkop vogel. De kleine vogeltjes laten zich bijna niet fotograferen. We hadden totaal 32 kilometer gefietst en waren om 12.15 uur weer terug.

Gisteren middag werd ik door Paulo Erwardi gebeld en gevraagd of ik zin en tijd had om met hem naar zijn nieuwe akkers te gaan kijken. Om 16.00 uur zijn we vertrokken. Hij heeft zijn geld goed geïnvesteerd. Eerst moesten we hier dicht bij het dorp naar een put kijken of er nog water in stond. Dat konden we niet zien, want er is een deksel op de put en de buren gaven de verkeerde sleutel. Zijn nieuwe lap grond is op 8 kilometer van het dorp. Hij blijkt twee mannen in dienst te hebben om het in te richten. Hij is bezig om er twee huizen te bouwen. Hij had al een put laten graven en deze was goed gevuld. Er was daar water genoeg. Ik denk, dat het totaal wel tien hectare is. Hij had er koeien lopen. Hij had een tuin met watermeloenen, maar die kregen te weinig water. Ze waren wel heerlijk, zo met de warmte van de zon er nog in. Verder op, was een veld met cassave. Die begon al goed te groeien door de twee regenbuien. De rest van het land moet nog klaar gemaakt worden en een deel was nog bos. Hij was er trots op. Overal moesten er foto’s gemaakt worden. We moesten in het donker naar huis fietsen, Gelukkig had ik licht op de fiets en ging dat goed.

Er was weer genoeg te vertellen over de afgelopen week. Straks is er nog tijd om weer rond te kijken. Het is wat bewolkt en het is vandaag niet zo heet.

Ik ga nu de foto’s weer van de camera overzetten en kijken of er iets interessants tussen zit.

Weer allemaal heel veel groeten en duim weer voor de zieke kinderen, dat het lukt om ze in leven te houden.

Met vriendelijke groet

Gerard

20 -10-2019